Kryzys u mężczyzny

Kryzys u mężczyzny

W czasach współczesnych pogląd na płciowość: męskość i kobiecość zdecydowanie został zmodyfikowany przez zachodzące zmiany w aktualnym świecie. Kiedyś mężczyzna nie mógł okazywać swoich uczuć, czy przyznawać się do tego, że nie ze wszystkim sobie daje radę. Oznaczałoby to, że jest po prostu słaby. W dzisiejszym świecie duża ilość problemów, szybkie tempo życia, pogoń za sukcesem i niewielka ilość czasu dla najbliższych sprawiają, że nie tylko kobiety czasami sobie po prostu nie radzą z obowiązkami, czy własnymi uczuciami. To wszystko w podobnym stopniu dotyka również mężczyzn i co ważne, coraz częściej zaczynają się do tego przyznawać.

Męskie klimakterium

Jeszcze kilka lat temu mówiąc o kryzysie u mężczyzny mieliśmy tylko i wyłącznie na myśli kryzys wieku średniego, który niekiedy nazywany jest męskim klimakterium. Kiedyś o kryzysie mówiło się, że doświadczają go przeważnie mężczyźni osiągający 40 rok życia i powyżej. Dziś, okazuje się, że męskie klimakterium przechodzą mężczyźni nawet po 30 roku życia. Obserwuje się również, że u niektórych mężczyzn wcześniej zaczyna też obniżać się poziom hormonalny- głównie testosteronu. Za to odpowiadać mogą różne czynniki, np. problemy zdrowotne, za duże tempo życia, stres, nieodpowiednia dieta.

W tym czasie mężczyźni skarżą się na, iż doświadczają uderzeń gorąca, w większym stopniu doskwiera im zmęczenie, apatia, nerwowość, drażliwość, kołatanie serca i depresja, o której zostało już wspomniane we wcześniejszym artykule. Jednakże w rzeczywistości są to typowe objawy zaburzeń emocjonalnych: stany niepokoju i depresji, które swoje pochodzenie mają raczej w problemach z relacjami z innymi ludźmi. Oznacza to, że męska menopauza, albo inaczej andropauza jest efektem licznych nacisków, których doświadcza mężczyzna w tym wieku, jak też wewnętrznego napięcia, które pochodzi z tego, iż niezbędne jest uświadomienia sobie utraty młodości i wszystkiego, co ma z tym związek. Kryzys połowy życia rozumiany był początkowo jako subiektywne poczucie realności zmian w perspektywie czasu i realność własnej śmierci. Obecnie przyjmuje się, że ten kryzys to przede wszystkim obawa o przyszłość, nieumiejętność cieszenia się czasem wolnym, przekonanie o pogarszającym się zdrowiu, negatywnej ocenia pożycia małżeńskiego, licznych stresach i mających również związek z koniecznością opieki nad starzejącymi się rodzicami. Często ten czas styka się również z syndromem „pustego gniazda” , gdzie dzieci albo wyjeżdżają na studia, albo zakładają własne rodziny. Niekiedy kobietom łatwiej jest stawić czoła tym wszystkim wydarzeniom pojawiającym się w ich życiu aniżeli mężczyznom i z tego też względu częściej kryzys wieku średniego dopada mężczyzn. Jednakże, mężczyźni nie zawsze potrafią wyrazić słowami doświadczanych negatywnych uczuć. Nie tak dawno w naszym społeczeństwie nie istniał zwyczaj, by mężczyźni mówili o swoich głęboko skrywanych emocjach, szczególnie wtedy, gdy te uczucia zawierają akceptację niepowodzenia, własnej słabości lub rozpaczy.

Męskie wychowanie, czyli nie bądź baba

Wszystko ma swój początek w wychowaniu. Prawie każdy mężczyzna już od dziecka słyszała, że „prawdziwy mężczyzna nigdy nie płacze”, czy „nie bądź jak bab”.  Można zadać pytanie: ale o co chodzi? Chodzi o to, że w przesłaniu kryje się pewnego rodzaju komunikat mówiący o tym, że aby osiągnąć sukces, zrealizować wyznaczone przez siebie cele, mężczyzna powinien umieć kontrolować własne uczucia-  szczególnie w wymiarze pozytywnym. Choćby bardzo mocno doznawał przypływu takich uczuć, jak  miłość, litość lub smutek, w jego dobrze pojętym interesie leży to, aby tych uczuć w ogóle nie okazywać. Wolno mu uzewnętrzniać jedynie najbardziej górujące emocje negatywne, takie jak gniew, czy złość. W szkole jeżeli chłopiec przejawia jakąkolwiek oznakę słabości, np. „rozklejenia się” naraziłaby to go na szyderstwo ze strony kolegów szkolnych, którzy naśmiewaliby się z niego, nazywając go na przykład „babą”, „mazgajem”. Nie ma się więc co dziwić, że wielu mężczyzn, nauczywszy się tej lekcji, nie potrafi okazać niepokoju, rozpaczy lub poczucia niespełnienia oczekiwań nawet wobec osób najbliższych.

Czy to nadal samiec alfa?

Dzisiaj, oprócz tego pojęcia zaobserwować można kryzys samej męskości, co oznacza, że współczesny model męskości uległ znaczącej zmianie. Mężczyźni coraz częściej sądzą, że mają pełne prawo do wyrażania własnych emocji. Mężczyźni coraz bardziej stawiają na swój wygląd, wysportowane, zadbane ciało. Panowie zdają sobie również sprawę z tego, że konkurencja na rynku pracy ze strony kobiet cały czas rośnie, oraz że same kwalifikacje i wykształcenie nie zapewniają sukcesu, tym bardziej jeśli ma powiększająca się grupa osób. Niezbędne jest więc wyróżnienie się w inny sposób, konieczna jest dobra prezentacja. Ma ona istotne znaczenie w zawodach mających związek z mediami, public relations itp., gdzie bezpośredni kontakt z klientem odgrywa bardzo ważną rolę.

Bogdan Wojciszke na podstawie badań Johna Williamsa i Deborah Best opublikowanych w 1990 roku, wymienia liczne cechy jako stereotypowo męskie. Stereotypowy mężczyzna jest przede wszystkim: agresywny, aktywny, arogancki, bałaganiarski, głośny, krzepki, niemiły, nieostrożny, odważny, opanowany, pewny siebie, poszukujący przyjemności, przedsiębiorczy, realistyczny, spragniony przygód, stanowczy, twardy, zarozumiały, zdolny, złośliwy.

Chcąc się zastanowić, skąd to się wszystko wzięło trzeba pamiętać, że współcześnie podstawowym źródłem kreacji wizerunków męskości są przede wszystkim programy telewizyjne, reklamy oraz wzrastająca liczba magazynów skierowanych tylko i wyłącznie do mężczyzn. Można w nich dostrzec zarówno model mężczyzny zwracającego się ku tradycyjnemu prezentowaniu męskości, jak i mężczyznę, który przykłada ogromną wagę do dbania o swoje ciało, zdrowie, który interesuje się modą ( często zdarza się, że mężczyźni są lepiej zorientowani w kwestiach trendów modowych i tego, co do czego bardziej pasuje w stylistyce niż kobiety, dlatego też wzrasta ilość mężczyzn w takich zawodach, jak fryzjer, stylista, projektant). Cechą charakterystyczną współczesnego kontekstu męskości jest różnorodność wzorców, które są dostępne mężczyznom. Można wymienić trzy podstawowe trendy w prezentowanych męskich wzorcach:

1. mężczyzna tradycyjny (old man) – reprezentant Modelowej Męskiej Tożsamości, czyli prezentujący takie cechy, jak:

• „nie bądź baba”. Cechy kobiece są piętnowane.
• „człowiek u steru”. Mężczyźnie potrzebny jest sukces oraz wysoka pozycja społeczna.
• „twardy jak stal”. Mężczyzna musi być wytrzymały, pewny siebie, zaradny oraz samodzielny.
• „ja im dam popalić”. Mężczyźnie musi towarzyszyć aura agresywności, gwałtowności, odwaga i ryzykanctwo.

1. nowy mężczyzna (new man) – mężczyzna, który szczególnie dba o ubiór, będący uosobieniem siły i dominacji, mężczyzna któremu mięśnie zapewniają poczucie sprawowania kontroli nad otaczającym go światem,
2. nowy facet (new lad) – typ mężczyzny, którego cechuje beztroska, konsumpcyjny tryb życia oraz przedmiotowe traktowanie kobiety.

Można by się zastanawiać, że to swoisty kryzys tożsamości męskiej. Należy zauważyć, że po utracie dominującej pozycji i mającej z nią bezpośredni związek władzy mężczyźni stanęli w obliczu dużej ilości  dylematów. Pewne rzeczy do tej pory były  uznawane  za typowo męskie i typowo kobiece. Jednak jak współczesność pokazuje ten podział został znacznie zachwiany, co doprowadziło do tego, że reprezentanci poszczególnych płci zmuszeni zostali do ponownego ustalenia definicji i według własnych reguł tego, w jaki sposób pragną istnieć i funkcjonować w społeczeństwie. Kobiety wywalczyły sobie większą swobodę, co pozwoliło im to na łatwiejsze odnalezienie się w nowej sytuacji. Z kolei mężczyźni miast popadli w stan wspomnianego już kryzysu męskości, czyli braku umiejętności dostosowania się do obecnych warunków społecznych i kulturowych, jako konsekwencja braku odpowiednich, jednoznacznych wzorców postępowania i zachowania się. Badacze dostrzegają, że wraz z pojawieniem się kryzysu męskości zaczęły pojawiać się w społeczeństwie takie zjawiska, jak kultura wyhaczania. To zjawisko zostało opisane  przez Tomasza Szlendaka. Uznał on to za specyficzny rodzaj zalotów w trakcie imprez tanecznych. Wszystko to oczywiście znalazło swoje odbicie w sferze relacji partnerskich, które straciły status stałych i zobowiązujących. W obecnych czasach mężczyźni bardzo często wybierając się na imprezy taneczne, czynią to nie tylko w  celu dobrej zabawy, ale również nawiązania relacji krótkoterminowej i z pewnością nie noszącej znamion długotrwałości. Można również odnieść wrażenie, że tego typu zachowania są prezentowane przez pokolenie mężczyzn plasujących się w przedziale wiekowym 25-35 lat, a wszystko to za sprawą dużej ilości programów telewizyjnych, w których liczą się znajomości zawarte na chwilę.

Wyciągnij pomocną dłoń

Jeżeli kobieta dostrzega, że kryzys połowy życia jej mężczyzny zaczyna się pogłębiać, nastrój ulega pogarszaniu, zaczyna być zauważalna niska samoocena i niedowartościowanie, a przy okazji zostaje tłumiony gniew i negatywne emocje, warto takiego mężczyznę otoczyć swoim wsparciem. Oczywiście w momencie, kiedy zaczyna być uciążliwe dla otoczenia i samego mężczyzny, warto podpowiedzieć mu, że może wybrać się na wizytę do psychologa. Będzie miał tam okazję spojrzeć na swoją sytuację z innej perspektywy, bardziej ją zrozumieć, nauczyć się radzić z pojawiającymi się trudnościami, negatywnymi emocjami, czy też stresem towarzyszącym sytuacjom życiowym na tym etapie rozwojowym. Tego rodzaju pomoc specjalistyczna ma na celu osiągnięcie długotrwałych zmian, nauczenia się odnajdywania w każdej trudnej sytuacji satysfakcjonujących rozwiązań, rozwijania asertywności i szukania własnej strefy komfortu i wytyczania jej granic. Zmiana musi również nastąpić w sposobie widzenia siebie, otaczającego świata i przede wszystkim siebie w tym świecie. A najbliżsi? Niech stwarzają sytuacje, w których wspólnie spędzają czas, pozwoli to na poprawę relacji z kryzysowym mężczyzną, ale także pozwoli na przerzucenie jego aktywności zupełnie na nowy kurs.

A co w przypadku kryzysu męskości i zmiany męskich wzorców? W tym przypadku jedyne na co należy uważać, to przesada w zachowaniach prezentowanych przez mężczyznę, ponieważ to, że mężczyzna o siebie dba, jest zaczytany w czasopismach dla niego przeznaczonych i wyciąga z tego rady dla siebie generalnie nie jest niczym złym. Należy jednak zwracać uwagę, czy takie zachowanie nie pojawia się nagle, czy nie ma swojego jakiegoś podłoża, które to wymaga interwencji specjalisty, a jest ukryte pod tego typu zachowaniami.

Anna Łukawska: psycholog szkolny z przygotowaniem pedagogicznym, wychowawca wyjazdów kolonijnych. Zajmuje się psychoedukacją i socjoterapią dzieci i młodzieży, a także stresem i wypaleniem zawodowym.

Bibliografia

1. Doroba-Sawa M. (2008). W labiryncie męskiej tożsamości: hipermaskulinizacja versus feminizacja ciała i sublimacja osobowości. Przegląd Pedagogiczny, Numer 2.
2. Harwas-Napierała B., Trempała J. (2010). Psychologia rozwoju człowieka. Charakterystyka okresów życia człowieka. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
3. Kluczyńska U. (2009). Metamorfozy tożsamości mężczyzn w kulturze współczesnej. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
4. Matlak M. (2011). Kryzys męskości na przykładach wybranych postaci prezentowanych w polskich mediach. Nauki Społeczne, nr 2.